بحران گرسنگی در جهان

ترجمه: زهرا صدری: به باور کارشناسان اقتصادی و سیاسی، بحران‌های اخیر در بازارهای مالی جهان، بیشترین فشار را به اقتصاد بین‌المللی وارد می‌کند؛

اما برخلاف این تصور اکنون دنیا شاهد تهدید بحران غذاست که روز به روز هم افزایش می‌یابد. این بحران در مقایسه با بحران‌های مالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و بروز آن، خطرات بسیاری را به‌دنبال خواهد داشت. همچنین این مسئله را می‌توان به‌عنوان عامل محرکی در ایجاد ناآرامی‌های اجتماعی جهانی، مورد بررسی قرار داد.

در حال حاضر سازمان‌های بین‌المللی به‌منظور جلوگیری از گسترش شورش و ناآرامی در اثر کمبود غذا در جهان، کمک‌های فوری خود را به کشورهای فقیر ارسال کرده‌اند. اما در شرایط فعلی بعید به‌نظر می‌رسد کسی قادر به ارائه راه حل طولانی مدت مناسب برای این مشکل باشد.

بحران‌های مالی و غذایی در نتیجه خوش بینی کاذب و بیش از حد کارشناسان اقتصادی در طول چند سال گذشته و توانایی نداشتن آنان در پیش‌بینی چالش‌های جهانی به وجود آمده است. از ابتدای قرن تا به امروز، اقتصاد جهانی با بیشترین سرعت، رشد کرده است. در مقابل این رشد، درآمد‌ها نیز افزایش یافته است.

در همین ارتباط می‌توان به جهش بازارهای بزرگ چین و هند اشاره کرد. اما افزایش درآمد‌ها منجر به رشد قیمت انواع مختلف مواد از جمله منابع انرژی شده است. از آنجایی که بخش مهمی از تولید – از جمله محصولات کشاورزی – وابسته به منابع انرژی است، قیمت هیدروکربن‌ها در طول چند سال اخیر با افزایش 60 درصدی مواجه شد. در همین راستا بهای برنج و گندم نیز تا دو برابر افزایش پیدا کرد. تمامی این عوامل که از سال گذشته آغاز و تا به امروز نیز ادامه یافته باعث رشد سریع قیمت محصولات غذایی شده است.

آنچه که باعث تشدید اوضاع نامساعد فعلی شده این واقعیت است که طی سال‌های متمادی منابع عظیمی با هدف جلوگیری از بحران انرژی، صرف تولید سوخت طبیعی شده است. محصولات این سرمایه‌گذاری نسبتا گران بوده و غالبا از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر نیستند. به علاوه در شرایط کنونی، بازارهای غذایی با کمبود قابل توجه منابع مواجه شده‌اند. این مسئله خود نیز موجب افزایش قیمت‌ها در بازارهای غذایی شده است.

عدم‌کنترل، افزایش سریع قیمت‌ها و گرانی بیشترین فشار را روی مردم فقیر کشورهایی که اقتصاد عقب مانده‌ای دارند، وارد کرده است. براساس برآورد بانک جهانی، افزایش سریع قیمت غذا در جهان، روند مبارزه با فقر و گرسنگی را تا 7 سال به تعویق می‌اندازد.

بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد در سخنرانی روز 14 آوریل خود در نیویورک در این باره گفت: رسیدگی و بررسی بحران غذا در جهان یکی از اولویت‌های این سازمان است. ما نه تنها برای برخورد با این بحران و از بین بردن آن در سراسر جهان باید راه حل فوری و کوتاه مدتی اتخاذ کنیم بلکه‌ باید قابلیت تولید طولانی مدت را در زنجیره محصولات غذایی افزایش دهیم.

در همین ارتباط، رابرت زئولیک، رئیس بانک جهانی گفت: برای جلوگیری از افزایش قیمت غذا و فقر باید یک سری اقدامات ضربتی صورت بگیرد. وی تاکید کرد که افزایش سریع قیمت‌ها یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در نشست خود با وزرای اقتصاد 8 کشور صنعتی دنیا موسوم به گروه 8 در ترکیه به بحث در مورد آن خواهد پرداخت. وی همچنین اضافه کرد: در جلسه ماه ژوئن، بسیار صریح و روشن در مورد این مسئله صحبت خواهیم کرد تا راه حل مناسبی برای آن اتخاذ شود. زیرا این مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است.

در حال حاضر اقدامات فوری برای مقابله با این بحران اتخاذ شده است. بانک جهانی برای مبارزه با فقر مبلغ 10 میلیون دلار به هائیتی تخصیص داده است.

رئیس بانک جهانی نیز مبلغ 500 میلیون دلار برای کشورهای فقیر در نظر گرفته است. این کمک باید تا قبل از اول ژوئن سال 2008 به دست آنها برسد. همچنین واشنگتن از طریق آژانس کمک‌های بین‌المللی آمریکا، مبلغ 200 میلیون دلار را به کشورهای فقیر اختصاص داده است.

اما اتخاذ یک راه حل طولانی مدت برای از بین بردن بحران غذا خود به یک مشکل اساسی تبدیل شده است. بدیهی است برای کاهش قیمت غذا، ابتدا باید تولیدات کشاورزی در کشورهای فقیر افزایش یابد. اما این امر چگونه محقق خواهد شد؟

بان کی مون تاکید کرد: دستیابی به منابع، سرمایه‌گذاری و فناوری، از ارکان ضروری برای جهش در اقتصاد است؛ اما برای تحقق این امر به بیش از یک دهه زمان نیاز داریم و به‌نظر می‌رسد که شرایط در این مدت با تغییر خاصی مواجه نخواهد شد. بانک جهانی نیز در این رابطه، طرح‌های بلندمدت و کوتاه مدتی پیشنهاد داده تا از طریق اجرای آنها در کشورهای در حال توسعه، سطح کشاورزی ارتقا یابد. اما در اوضاع بحرانی جهان تردیدهایی در اثربخش بودن این روش وجود دارد.

در مقابل کمک‌های فوری بین‌المللی به‌منظور جلوگیری از فقر و گرسنگی در سراسر جهان، برخی از اعضای دولت روسیه سرگرم حفظ آرامش بازی‌های المپیک پکن هستند. مسئله جالب توجه این است که 15 درصد از جمعیت روسیه زیر خط فقر زندگی می‌کنند.

در جلسه‌ای که در 13 آوریل با حضور اعضای بانک جهانی و کمیته توسعه صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن برگزار شد، الکسی کودرین، وزیر اقتصاد روسیه ضمن انتقاد از عملکرد اقتصاد جهانی، سیاست فعلی را عامل گسترش قدرت خرید مردم کشورهای فقیر دانست و از آن به‌عنوان عامل اصلی بر هم خوردن توازن پرداخت و مالیات در کشورهای در حال توسعه یاد کرد.

وی همچنین اضافه کرد که در آینده نزدیک، افزایش قیمت غذا ممکن است باعث به وجود آمدن فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در کشاورزی شود. وی گفت: افزایش قیمت غذا و محصولات اساسی باعث به وجود آمدن فرصت‌های جدیدی برای ما خواهد شد.

این موفقیت‌ها و فرصت‌ها برای کشورهای فقیر نیز فراهم می‌شود زیرا در مقابل، آنان نیز می‌توانند از کمک‌های کشورهای ثروتمند برخوردار شوند.سال گذشته سیاست‌های دولت روسیه در کنترل قیمت‌ها با شکست مواجه شد. مسئله شگفت انگیز‌تر این است که دولت نرخ تورم در سال 2007 را 8 درصد پیش‌بینی کرده بود در حالی که میزان واقعی آن به 12 درصد رسید. بهترین راه حل برای آنان این بود که توافقنامه‌هایی را با شبکه‌های بزرگ غذایی برای توقف رشد قیمت‌ها، خصوصا روی برخی محصولات مهم منعقد کنند. این اقدام در اقتصاد بازار کاملا بی‌فایده است. این نتیجه گیری نه به جهت تخلف در قانون ضد‌انحصار داخلی، بلکه براساس تجربیات گذشته حاصل شده است.

ناآرامی های سیاسی جهان را فرا می گیرد

وجود فقر آن هم در مقیاس بزرگ، با شورش‌های عظیم اجتماعی همراه خواهد بود. موجی از شورش‌های بزرگ به‌دلیل افزایش قیمت غذا مصر، کامرون، ساحل عاج، موریتانی، ماداگاسکار و اتیوپی در آفریقا را فراگرفته‌است. همچنین در هائیتی در دریای کارائیب و فیلیپین در جنوب غربی آسیا شورش‌هایی به همین دلیل به وجود آمده است.

جیکوس دیوف، رئیس کل سازمان کشاورزی و غذا در سازمان ملل متحد پیش‌بینی می‌کند که شورش‌های جدید ناشی از فقر، در بسیاری از کشورهای آسیایی از جمله تولیدکنندگان غذا به وقوع بپیوندد.